Dobra wentylacja w domu – wentylacja grawitacyjna a rekuperacja

Dobra wentylacja w domu to kluczowa kwestia przede wszystkim w kontekście zdrowia domowników. Pozwala zadbać o wysoką jakość powietrza, jego właściwą wilgotność, a w przypadku rekuperacji – odzyskać nawet 80% ciepła, które normalnie „ucieka” w procesie wentylacji. Zobacz, jak zadbać o prawidłową wymianę powietrza w domu oraz czym różnią się wentylacja grawitacyjna od mechanicznej (rekuperacja).

Z tego artykułu dowiesz się:

• co to jest wentylacja powietrza w domu i dlaczego jest ważna,
• czym jest Syndrom Chorego Budynku (SCB),
• czym jest oraz jakie są wady i zalety wentylacji grawitacyjnej,
• czym jest i jak działa rekuperacja.

Dlaczego wentylacja w domu jest ważna?

Wentylacja w domu to nic innego jak wymiana powietrza – zużytego i zanieczyszczonego na świeże o niskiej zawartości dwutlenku węgla. 

Odpowiednia cyrkulacja powietrza zapewnia wysoką jakość powietrza wewnątrz budynku, ale także jego właściwą wilgotność. Przyjmuje się, że optymalny poziom wilgotności w domu wynosi 40-60%, a temperatura – 18-24 stopni Celsjusza (wg zaleceń WHO). 

W źle wentylowanym domu kumulują się natomiast pyły zawieszone, dym papierosowy, smog, patogeny, roztocza, sierść zwierząt, kurz, zarodniki pleśni i grzybów itd. W takim domu nadmiar zanieczyszczeń oraz pary wodnej w powietrzu powodują u domowników bóle głowy, uczucie zmęczenia czy choroby dróg oddechowych. Szereg dolegliwości zdrowotnych, które powodowane są niewłaściwym mikroklimatem panującym we wnętrzu, nazywa się Syndromem Chorego Budynku (SCB). 

Co więcej, efektywna wymiana powietrza jest kluczowa nie tylko dla zdrowia mieszkańców, ale także dla zdrowia budynku – kiedy bowiem w murach pojawia się wilgoć, towarzyszą jej grzyby i pleśń na ścianach czy oknach. 

Wentylacja grawitacyjna a wentylacja mechaniczna

Jakie są najpopularniejsze rodzaje wentylacji w domu? Czy aby wentylacja była efektywna, wystarczy np. otworzyć okna w pomieszczeniach? Czy konieczne są nawiewniki? I w końcu – czym jest rekuperacja?

Wentylacja grawitacyjna (inaczej naturalna)

Wentylacja grawitacyjna jest inaczej nazywana wentylacją naturalną. To najprostsza, najtańsza i najbardziej popularna forma wymiany powietrza w domach. Wentylacja grawitacyjna polega na konwekcji, czyli wypieraniu zanieczyszczonego, nagrzanego powietrza przez świeże powietrze napływające do wnętrza przez nawiewniki bądź nieszczelności (jeśli okna wyposażone są w funkcję tzw. rozszczelnienia, nawiewniki nie są konieczne). Jako że nagrzane powietrze jest lżejsze, unosi się w górę i zostaje wyparte przez świeże powietrze do pionowych kanałów wentylacyjnych. 

Aby wentylacja grawitacyjna działała poprawnie, ważne są poniższe kwestie:

• W domu powinny być naturalne nieszczelności, np. w postaci nieszczelnych okien lub murów. Jeśli dom jest zbudowany bardzo szczelnie, a okna nie mają opcji rozszczelnienia, w oknach powinny być zamontowane nawiewniki. 

• Pionowe kominy nie mogą być ani za krótkie (nagrzane powietrze może cofać się do wnętrza), ani za długie (zimą zbyt długie kominy powodują straty ciepła).

• Różnica temperatur wewnątrz budynku i na zewnątrz powinna wynosić 12 stopni Celsjusza. Dlatego wentylacja grawitacyjna najlepiej działa w chłodne dni (np. jesienią). Latem, szczególnie w upalne dni, wentylacja grawitacyjna nie jest efektywna, nawet przy otwartych oknach, bo temperatura wewnątrz i na zewnątrz zrównują się. Z kolei zimą różnice temperatur są tak duże, że przy wentylacji grawitacyjnej znacząco zwiększa się zapotrzebowanie na energię potrzebną do ogrzania domu. 

• Powietrze powinno płynąć od pomieszczeń mniej zanieczyszczonych i zawilgoconych, do tych bardziej zanieczyszczonych i zawilgoconych. Dlatego np. dobrym systemem wentylacji grawitacyjnej jest ten, w którym kratki wentylacyjne znajdują się w łazience i kuchni, a powietrze napływa z otwartych okien w pokojach. 

Jak sprawdzić, czy wentylacja grawitacyjna jest efektywna? Jeśli na szybach okien zauważasz skroploną parę wodną, na ramie okiennej pojawia się pleśń, a pranie schnie stosunkowo długo, wymiana powietrza w Twoim domu nie działa prawidłowo. 

Wentylacja mechaniczna (inaczej wymuszona)

Ten rodzaj wentylacji pozwala na uniezależnienie się od warunków atmosferycznych, co stanowi jej dużą zaletę. W domu z taką instalacją przepływ powietrza wymuszają wentylatory, a w zależności od kierunku napływu powietrza wyróżnia się:

• wentylację mechaniczną nawiewną (nadmuch powietrza jest mechaniczny, a zużyte powietrze odpływa naturalnymi nieszczelnościami; konieczność stosowania nagrzewnicy powietrza zimą), 
• wentylację mechaniczną wywiewną (napływ powietrza następuje poprzez nawiewniki okienne, a wyciąg powietrza poprzez wentylatory zamontowane np. w łazience czy okap kuchenny; prosty system niewymagający budowy kominów wentylacyjnych),
• wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną (ruch powietrza zarówno do budynku, jak i z budynku wymuszany jest pracą wentylatorów; konieczność budowy sieci kanałów oraz zastosowania centrali wentylacyjnej).

Rekuperacja, czyli wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła

Ten rodzaj wentylacji to wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna, którego centralą wentylacyjną jest rekuperator. Powietrze z wnętrza pomieszczeń przed wyrzuceniem na zewnątrz trafia do rekuperatora – a dokładnie do wymiennika ciepła – a następnie świeży strumień jest nim wstępnie ogrzewany (latem system pozwala na chłodzenie powietrza z zewnątrz). 

Rekuperacja pozwala odzyskać nawet 80% ciepła w porównaniu z innymi systemami wentylacji. Zwróć uwagę na najważniejszą część rekuperatora, czyli wspomniany wyżej wymiennik ciepła. Im sprawniejsza praca wymiennika ciepła, tym sprawniejsza praca rekuperatora, a tym samym większy odzysk ciepła i niższe rachunki za ogrzewanie domu. 

Do zalet i wad wentylacji mechanicznej z rekuperatorem należą poniższe kwestie:

• Wentylacja mechaniczna oparta jest na pracy wentylatorów, a więc wymaga zasilenia energią elektryczną. Wszelkie przerwy w zasileniu energią elektryczną wyłączają działanie wentylacji. 

• Za wentylację mechaniczną z rekuperatorem zapłacisz średnio 5% wartości inwestycji w dom. Do tego dochodzą koszty wymiany filtrów (cokwartalne) i eksploatacji instalacji, co daje kolejne kilkaset złotych rocznie. Jeśli chodzi o pobór prądu, to średnio rekuperator zużywa 1,5 kW na 10 m² wentylowanej powierzchni.

• Rekuperacja opiera się na dobrze przemyślanych przewodach nawiewnych i wywiewnych. Może okazać się to problematyczne, jeśli chcesz wykonać taką instalację w już istniejącym domu. 

• Rekuperacja jest w 100% skuteczna, więc nie wymaga otwierania okien w celu wietrzenia domu. Dlatego w domu z wentylacją mechaniczną możesz zamontować okna stałe, czyli nieotwierane (tzw. okna FIX). Pozwoli Ci to na uzyskanie ciekawej aranżacji wnętrz, np. z panoramicznymi przeszkleniami, co jest ważne, jeśli jesteś na etapie wyboru projektu domu.

• Wentylację mechaniczną możesz uzbroić w filtry oczyszczające powietrze z drobin pyłu, kurzu, smogu i innych zanieczyszczeń. 

O tym pamiętaj!

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. wybór wentylacji w domu musi być jednoznaczny, tzn. nie można łączyć działania wentylacji grawitacyjnej z wentylacją mechaniczną nawiewno-wywiewną. Doszłoby w takim wypadku do niekontrolowanej wymiany powietrza, a rekuperacja nie byłaby efektywna.